Mirësevini! Në këtë seksion do të gjeni një pasqyrë të hapave më të rëndësishëm që duhet të bëni menjëherë pas mbërritjes tuaj.
► A jeni regjistruar në komunën tuaj?
Brenda 14 ditëve pas mbërritjes, duhet të regjistroheni personalisht në komunën ku banoni. Merrni me vete dokumentin e identitetit dhe kontratën e qirasë.
_________________________________________________________________________________________
► A e keni marrë lejen tuaj të qëndrimit?
Në varësi të vendit të origjinës dhe arsyes së qëndrimit, kërkohet një leje specifike. Departamenti i Migracionit është përgjegjës për lëshimin e lejeve. Ju jeni përgjegjës për zgjatjen e lejes së qëndrimit dhe duhet t’i dorëzoni të gjitha dokumentet në kohë.
_________________________________________________________________________________________
► Zyra e informimit për integrim ofron takime fillestare informuese me përkthim, në mënyrë që të keni një fillim të mbarë. INFI është e gatshme t’ju ndihmojë edhe për pyetje të tjera.
_________________________________________________________________________________________
► Federalizmi: Në Zvicër, përgjegjësitë ndahen mes Konfederatës, kantoneve dhe komunave. Kjo quhet federalizëm. Shumë gjëra – si arsimi, taksat apo ndihma sociale – funksionojnë ndryshe në çdo kanton. Edhe zakonet dhe traditat janë të ndryshme sipas rajoneve.
► E drejta demokratike: Në Zvicër, vetëm shtetasit zviceranë mbi moshën 18 vjeç kanë të drejtë të votojnë dhe të zgjedhin. Përjashtime ka në komunat Trogen, Speicher, Wald dhe Rehetobel (e drejta e votës komunale), nëse dikush ka jetuar të paktën 10 vjet në Zvicër dhe 5 vjet në kanton.
► E drejta për peticione: Të gjithë të rriturit – përfshirë të huajt – kanë të drejtë të paraqesin peticione në autoritetet komunale, kantonale dhe federale. Peticionet mund të përmbajnë propozime, ankesa ose kërkesa.
_________________________________________________________________________________________
► Gjuha gjermane është thelbësore për punë, arsim dhe jetën e përditshme. Mësoni sa më shpejt të flisni gjermanisht për jetën e përditshme. Ka kurse gjuhe me çmim të reduktuar.
_________________________________________________________________________________________
► Shkolla: A i keni regjistruar fëmijët tuaj në shkollë? Në Zvicër arsimi është i detyrueshëm. Regjistrimi bëhet direkt në shkollën e vendbanimit.
► Të rinjtë nga mosha 16 vjeç marrin mbështetje përmes programeve të veçanta për t’u integruar në sistemin arsimor dhe të punës në Zvicër. Zyra e Informimit për Integrim INFI ofron këshillim për të rinjtë nga 16 deri në 25 vjeç. Caktoni një takim për këshillim.
► Kujdesi për fëmijë: Prindërit mund të marrin ndihmë financiare për kujdesin ndaj fëmijëve, nëse plotësojnë disa kushte.
► Grupi i lojës: Grupet e lojës u mundësojnë fëmijëve nga mosha 2.5 vjeç të mësojnë gjermanisht në mënyrë lozonjare dhe të zhvillojnë aftësi sociale dhe motorike – një përgatitje e mirë për fillimin e shkollës.
_________________________________________________________________________________________
► A keni një vend pune të sigurt apo jeni në kërkim pune? Në varësi të kombësisë suaj, ju nevojitet një leje pune.
► A i njihni të drejtat tuaja si punonjës? Orari i punës, paga, pushimet dhe shkarkimi nga puna janë të rregulluara me ligj.
► A e dini çfarë duhet të bëni nëse bëheni i papunë? Regjistrohuni sa më shpejt në Qendrën Rajonale të Punësimit (RAV).
_________________________________________________________________________________________
► Sistemi i sigurimeve sociale në Zvicër është kompleks. Informohuni me kohë për të shmangur probleme më vonë. Kontributet zbriten direkt nga paga dhe përfshijnë këto sigurime:
AHV/IV/EO: Sigurimi për pleqëri, invaliditet dhe kompensim të të ardhurave (i detyrueshëm)
ALV: Sigurimi i papunësisë (për të punësuarit)
BVG: Pensioni profesional (nga një nivel i caktuar page)
Sigurimi nga aksidentet (UVG):
→ Nëse punoni të paktën 8 orë në javë, ju siguron punëdhënësi.
→ Nëse nuk punoni, sigurimin ndaj aksidenteve duhet ta merrni përmes sigurimit shëndetësor.
_________________________________________________________________________________________
► A keni hapur një llogari bankare zvicerane? Për pagë, qira dhe sigurime, ju nevojitet një llogari.
Shumë banka hapin një llogari vetëm pas marrjes së lejes së qëndrimit. Disa banka pranojnë një vërtetim banimi nga komuna (me pagesë). Pyesni se cilat dokumente janë të nevojshme në secilin rast.
_________________________________________________________________________________________
